De bouw van een waterkrachtcentrale in Noord-Brazilië zou onder meer dertien gemeenten onder water zetten. Filmmaker Diego Quinderé de Carvalho voelt de nood om die plaatsen nog snel te vereeuwigen op de lichtgevoelige plaat. Als empathisch fotograaf benadert hij het gebied met vroegtijdige nostalgie. Hij kadreert de dorpen beheerst; zijn foto’s communiceren een gevoel van sereniteit. De dorpsgezichten worden geportretteerd in hun onwetendheid over hun noodlottige verzopen bestemming. Ook grote delen van het Amazonewoud moeten plaats ruimen voor de energiecentrale. Toch vindt de filmmaker uit een massa van vijfhonderd foto’s slechts twee beelden van het befaamde regenwoud. Het zijn afstandelijke vergezichten die zijn onvermogen weerspiegelen om de moeilijk te penetreren massa te beheersen. Het Amazonewoud is de groene en Aardse tegenhanger van een astronomisch zwart gat: het trekt aan en boezemt angst in, maar is zo compact dat het moeilijk van binnenuit kan geframed worden.

Achtduizend vijfhonderd kilometer verder vindt de Braziliaanse filmmaker wel de toegangspoort van een bos in de Belgische Ardennen. De contrasten met het Amazonewoud zijn sprekend. Het Ardense bos is open, toegankelijk en op mensenmaat gemaakt. De filmmaker spreekt over orde, controle en harmonie. Zo tracht hij zijn beelden ook te organiseren: statisch, standvastig en in lijn met de vegetatie. Alle bomen hier zijn minder dan zestig jaar geleden geplant. Toch worden er al vele gerooid met het oog op houtopbrengst. Maar ook dat is deel van het duurzaamheidsplan. Het Ardense bos is een vermeende overwinning van de mens, alsof we in een bitsige competitie verwikkeld zijn met onze niet-menselijke compagnons.

De Zuid-Amerikaanse filmmaker kwam naar eigen zeggen naar Europa om het verleden te aanschouwen. Hij vraagt zich af of de uiterst georkestreerde bomenchoreografie in de Ardennen een blauwdruk is voor het bos van de toekomst. De filmmaker wil het verleden onderzoeken, het heden vastleggen en er de toekomst op projecteren. Het fixeren van specifieke topoi dient niet alleen om ruimtelijkheid te fileren, maar ook de verschillende temporaliteiten daaraan verbonden. Het bos fungeert in 0.2 Milligrams of Gold als een chronotoop, waarin het spatiale en temporele innig verbonden zijn.

Een geoloog die in de film zijn opwachting maakt, ziet zichzelf vooral als verhalenverteller. Zijn taak is dan om een narratief te creëren rond een bepaald territorium. De materialiteit van de plaats wordt (letterlijk) aangeboord om verhalen te ontluiken. Zo wordt de filmmaker een geoloog die steenlagen kapt om de koloniale geschiedenis van het Ardense gebied bloot te leggen. Vijfhonderd jaar voor onze tijdrekening ontgonnen de Kelten goud in de Belgische Ardennen. Hun ijver zorgde ervoor dat zelfs nu nog goudrestjes te vinden zijn op de oevers van de waterlopen. Daardoor blijft een bekende goudkoorts door het gebied waren: een plaatselijke bewoner hervat dag na dag zijn queeste om er het edelmetaal te vinden. Dat loopt niet altijd van een leien dakje. Daarom ensceneert de man, samen met de filmmaker, de vondst ervan. Het is een sleutelscène met metaforische bijklank. Om Diego Quinderé de Carvalho zelf te citeren: het is makkelijker om te filmen wat je kan controleren. Daarom richt hij zijn camera naar de Ardennen en niet naar het ontoegankelijke Amazonewoud. Het Belgische bos is gemaakt om mensen te dienen. Het regenwoud is niet te temmen en moeilijk om te zetten in begrijpbare vormen.

Deze film is naast een filosofische beschouwing over het concept lieu de mémoire, veeleer een uitnodiging om niet-menselijke fenomenen te beschermen in hun eigenheid. De filmmaker komt zelf tot de conclusie dat hij geëffende bospaden bewandelt, omdat die makkelijker te controleren vallen en verwelkomend zijn voor de mens. Zonder het direct te benoemen, bespreekt dit audiovisueel essay het antropoceen: het tijdperk waarin de aarde de gevolgen ondervindt van menselijke activiteit. Grote delen van het woud moeten plaats maken voor een energiecentrale, gefossiliseerde natuur moet ontgonnen worden om de menselijke vooruitgangsgedachte te voeden. Zelfs de door de mens aangeplante natuur wordt al snel terug verorberd door de onverzadigbare menselijke vraatzucht.

In een tijd waarin de menselijke en Aardse geschiedenis steeds meer hybride wordt, is het verleidelijk om vast te houden aan de gekende parameters van tijd en ruimte. Het Amazonewoud overstijgt die spatiotemporele variabelen door zijn gigantische schaal en duistere ondoordringbaarheid. Het regenwoud is een sublieme massa die de menselijke perceptuele vermogens overstijgt en daardoor angst inboezemt. De veilige en afstandelijke positie van waarop Diego Quinderé de Carvalho het woud portretteert, heeft veel weg van Edmund Burke’s theorie over het sublieme. Volgens de conservatieve filosoof kan het sublieme enkel ervaren worden vanuit een positie die onze existentie niet effectief bedreigt. De observator van dat fenomeen kent een catharsis-moment wanneer hij beseft dat zijn voortbestaan niet wordt ondermijnd. Het is een vorm van diepgaande angst die uitmondt in opluchting en dwingt tot nederigheid. Helaas is die nederigheid bij de mens ver te zoeken. Dat maakt de filmmaker pijnlijk duidelijk met een scène waarin de mogelijkheid wordt besproken om goud te ontginnen uit sterren of meteorieten. Uiteindelijk is de mensheid één grote kolonisator, die beslag legt op alle mogelijke vormen van rijkdom, en overal de vlag der homo sapiens wil planten.

Nooit tracht 0.2 Milligrams of Gold het sublieme woud te benaderen. Deze essayfilm is geen onderzoek naar niet-menselijke vormen van tijd of ruimte. Het bewustwordingsproces van de filmmaker over zijn eigen houding jegens moeilijk te temmen natuur vormt de leidraad van de film. Diego Quinderé de Carvalho is nederig, en bespeelt vooral het menselijke onvermogen om op een ecologisch verantwoorde manier samen te leven met natuurverschijnselen die moeilijk te vertalen zijn naar typisch menselijke vormen.