Een geïmproviseerde tent
Een matras
Een bontjas
Een sjaal
Een nachtkleed
Twee paar handschoenen
Twee lippenstiften
Mascara
Eyeliner
Een scheermes
Een klein doosje met twee spiegels
Een handtas met daarin zes condooms en zes pillen

De samenvatting van een leven; de opsomming van alle voorwerpen die men vond naast het dode lichaam van Gisberta Salce Júnior. Hoewel ‘naast’ misschien wat eufemistisch is. Het levenloze lichaam van Gisberta werd teruggevonden op de bodem van een put, een kleine honderd meter verwijderd van de met stukken hout geïmproviseerde tent die op het einde van haar leven haar enige overgebleven verweer was tegen de buitenwereld. Het dan nog zieltogende lichaam van de vrouw werd door een bende kansarme jongeren naar de put gesleept nadat ze haar al dagenlang hadden bekogeld met stenen en andere projectielen. Uiteindelijk zou het water op de bodem van de put het werk van de jongeren afmaken. Ik kan slechts hopen dat Gisberta al veel eerder het bewustzijn had verloren.

Gisberta werd vermoord omdat ze een vrouw was. Haar bestaan was onmogelijk, ondenkbaar voor de cultuur die haar omringde en deze cultuur kon haar dus geen bestaansrecht verlenen. Gisberta werd vermoord om wie ze was, wat met enig gevoel voor ironie — ironie in haar meest primordiale betekenis dan,  die nauwelijks van tragiek valt te onderscheiden — net als een bevestiging van haar vrouw-zijn gelezen kan worden. Want wat is meer des vrouwens dan vermoord worden omdat je een vrouw bent. In de moord op Gisberta vierde een cultuur haar inherente vrouwenhaat.

Gisberta was niet eender welke vrouw. Zij was een transvrouw. En wie als transvrouw wordt vermoord, moet als transvrouw worden herdacht. Tot dit ooit misschien niet meer nodig is. Tot het zover is dienen we er de nadruk op te blijven leggen dat het enige wat in bepaalde kringen harder gehaat wordt dan vrouwen, wellicht zij zijn die er, in de woorden van diezelfde kringen, zelf voor kiezen één te zijn. De meeste vrouwen worden cultureel gezien dan wel gehaat, hen valt volgens diezelfde cultuur weinig te verwijten; ze kunnen er nu eenmaal niets aan doen. Maar wie ervoor kiest vrouw te zijn — soms enkel door een simpel gebaar, de klank van een stem, zelfs een kledingstuk  — kan en mag niets vergeven worden. Zelfs na hun dood zullen zij geen genade vinden en zal niet alleen hun bestaansrecht, maar zelfs hun bestaan ontkend worden. Zoveel wordt duidelijk uit de krantenknipsels over Gisberta die in de film worden voorgelezen. Daarin wordt zij consequent misgenderd alsof zij na de moord op haar lichaam nog niet dood genoeg was en men niet zou stoppen vooraleer niet alleen zij maar ook haar beeld volledig vernietigd waren. Het beeld dat van Gisberta wordt opgehangen, als Bijbels struikelblok. Iets waarvan haar moordenaars zich hadden wijsgemaakt dat het hen in hun essentie raakte. En wellicht was dat inderdaad zo; men vergeeft de ander nooit de vrijheid die men zichzelf niet durft toestaan.

Want ze was al eens gevlucht. Weg van haar geboorteland, het land waar zij statistisch gezien het zekerst gewelddadig aan haar einde zou komen. Weg ging ze, met een Franse dansgroep; alsof haar leven nu eindelijk zou verworden tot het sprookje dat ze zichzelf al jaren voorhield; het sprookje waar ze voor koos toen ze besloot eindelijk te worden wie ze altijd al was. Weg ging ze van de broer, die hoe goedbedoeld ook, in Vreze Gods, beweerde van haar te houden maar niet van wat zij was. En opnieuw de ironie die zich niet van tragiek laat onderscheiden wanneer zijn vrouw Gisberta aan haar kinderen als Tante Gis voorstelt, maar die niet in kan zien — zij, de schoonzus, een volwassen vrouw — dat haar kinderen perfect vatten wat zij nu net niet begrijpen wil; de dingen zijn nu eenmaal wat ze zijn.

De moord op Gisberta neemt in de geschiedenis van de Portugese LGBTQIA+-gemeenschap een soortgelijke, symbolische plaats in als de moord op Ihsane Jarfi bij haar Belgische equivalent. Een no pasarán waarna die maatschappij besloot haar haat net iets meer met wetten te beteugelen. Gelukkig voor ons (en voor haar) probeert deze film, dit kleinood van een requiem, ons niet te overtuigen van de gruwel van de moord door Gisberta’s doodstrijd minutieus en minutenlang na te spelen zoals dat begin vorig jaar in Animals nog noodzakelijk scheen. Het simpelweg voorlezen van het politieverslag waarin de wreedheden die Gisberta worden aangedaan met elke opeenvolgende datum worden opgedreven, laat de zinloosheid van deze moord en de eenzaamheid van deze vrouw duidelijk genoeg naar voren komen.

Wat blijft er over na een leven in de marge? Een opsomming van de spullen die ze naast je levenloze en toegetakelde lichaam vinden? Het beeld dat de sociaal werkster van je schetst? Jij over wie iedereen zei dat ze altijd zo mooi, zo grappig was; nu met slecht geknipte haren en in fysiek verval omdat je de medicatie die je zo nodig had niet kon krijgen. Jij, die op straat terechtkwam en jezelf voor drie keer niets diende te prostitueren om maar lang genoeg in leven te blijven om de frustraties van anderen, door dezelfde maatschappij gemarginaliseerde kanslozen op te kunnen vangen en eraan te bezwijken. Jij die alsnog door de statistieken waarmee deze wereld haar geweld onderbouwd, werd ingehaald en nu tot slechts een statistisch snijpunt van andermans haat dreigt te worden herleid. Wat er van jou overblijft, is je naam, Gisberta, je naam waarin niemand zich vanaf heden nog zal vergissen, deze naam, Gisberta, waarin jij eindelijk thuis mag komen als wie je altijd al was en wat er nog van jou overblijft, Gisberta, zijn de foto’s waarmee deze film eindigt en waarop voor altijd werd vastgelegd wat wij allemaal verloren toen we jou in de steek lieten en we jou voor onze zonden lieten sterven, Gisberta.