“Pas de justice, pas de paix”: in Anderlecht getuigen vele muren van een veel besproken drama. De negentienjarige Adil botste in 2020 aan hoge snelheid tegen een hem achtervolgende combi. Hij had de coronaregels overtreden en stierf omdat hij aan de politie en een boete probeerde te ontsnappen. Het incident maakte een golf van verontwaardiging los. De dood van Adil was onnodig en leek voor de buurtbewoners meer het gevolg van hardnekkige racistische vooroordelen dan van roekeloos rijgedrag.

In Les murs qui crient toont Evi Cats hoe die verontwaardiging op elke straathoek te lezen valt. Adils naam staat op de muren die Anderlecht – een van de armste deelgemeenten van Brussel – niet alleen geografisch, maar ook sociaal verdelen. Soms is de verf nog vers, en druppelt ze als tranen naar beneden. De muren rouwen om het leven dat er abrupt geëindigd is. Drie jaar later houden ze de herinnering aan Adil in stand.

Met lange camerabewegingen filmt Cats hoe enkele bewoners door hun stad wandelen, door de straten die enkele jaren geleden het decor waren van hevige protesten. Tussen de graffiti hangen affiches met reclame voor nieuwbouwappartementen (onbetaalbaar voor de gemiddelde bewoner van Anderlecht) naast bewakingscamera’s. Hangen die daar om de veiligheid van Adil en zijn vrienden te garanderen of om hen permanent in het oog te houden? Om hen tegen racistische uitlatingen te beschermen of juist om bewijs te verzamelen voor criminele feiten die ze volgens al dan niet partijdige algoritmes zouden kunnen plegen? Een van de wandelaars kijkt recht in de camera en vraagt: “Waarom heb je niets gedaan?”

Zo echoot in Les murs qui crient een idee dat ook Chris Marker en Alain Resnais, zo’n zeventig jaar eerder, aanzette tot filmen. In hun kortfilm met gelijkaardige titel (Les statues meurent aussi) filmen ze maskers en sculpturen die de Franse bezetter uit Afrika stal om in Parijs te exposeren. Net zoals de Franse regisseurs benadrukt Cats dat een collectief trauma niet alleen treft wie het niet overleeft, maar blijft sluimeren in de omgeving. En toont ze dat die omgeving – muren vol graffiti, een straatlantaarn, een standbeeld – zo een verleden in leven houdt dat sommigen het liefst willen vergeten.

Cats daagt ons dus uit om op een nieuwe manier naar onze buurt te kijken. Met haar VAF Wildcardwinnende bachelorfilm toont de regisseur treffend dat onze leefwereld meer is dan een decor dat ten dienste staat van onze wensen en plannen. Onze omgeving draagt sporen in zich van het leven dat er geleefd wordt en het leed dat er zich voltrekt. Het is ons collectief geheugen. De graffiti huilt.